Sałata - odmiany i właściwości

Nowe odmiany sałaty - rodzaje i wartości odżywcze

Sałata siewna, znana i uprawiana w Polsce, pochodzi od dzikiego gatunku sałaty występującej w Indiach, Iranie i Azji Mniejszej. Sałata była uprawiana już w V i IV wieku p.n.e. w starożytnym Egipcie, Grecji i Rzymie. Do Polski została sprowadzona z Włoch na początku XVI w., przez królową Bonę (tak jak i inne warzywa zwane właśnie od tego czasu "włoszczyzną"). Sałata nie była lubianym warzywem, ale w obecnych czasach należy do tych najbardziej spożywanych. Istnieje kilka odmian sałaty, które różnią się kształtem, kolorem, kruchością, smakiem i długością okresu przydatnego do spożycia. Sałata jest rośliną jednoroczną i bogatą w chlorofil (jego zawartość wpływa na kolor sałaty). Chlorofil ma działanie bakteriobójcze, przyspiesza gojenie, chroni przed zarazkami, pomaga pokonać infekcje. Sałata poprawia trawienie, orzeźwia, odkwasza. 

Co zawiera główka sałaty?

Sałata stanowi źródło soli mineralnych, zawiera luteinę i zeaksantynę - przeciwutleniacze, które chronią przed zwyrodnieniem plamki żółtej. Posiada antynowotworowe indole, kwas foliowy i witaminy: A (beta-karotenu), K, witaminy z grupy B (zwłaszcza kwas foliowy) Witaminy E i C, minerały: potas, żelazo i mangan, kwasy organiczne. Liście sałaty są niskokaloryczne, bo zawierają 90% wody i niezbędne są w kuracji odchudzającej. Spalają zbędne kalorie i dostarczają organizmowi cennych składników odżywczych. Sałata jest niskokaloryczna - 100 gram sałaty zawiera tylko około 12 - 15 kalorii. 

• Kwas foliowy - zapobiega wadom płodu. 100 gram sałaty zaspokaja 100% dziennego zapotrzebowania.
• Wapń, potas, żelazo - podstawowe minerały niezbędne do prawidłowego funkcjonowania.
• Witamina C i beta-karoten - ciemnozielone liście zawierają 50 razy więcej beta-karotenu niż jasne. (Nie należy spożywać liści starych, poszarpanych, bo w nich gromadzi się najwięcej chemicznych substancji nawożących).
• Przeciwutleniacze - zapobiegające miażdżycy i nowotworom.

Uwaga! Naprawdę zdrowa jest sałata gruntowa. Ta, którą spożywamy jesienią ma najwięcej składników odżywczych. W liściach sałaty kumuluje się najwięcej związków azotowych z nawozów sztucznych, dlatego też najbezpieczniej jest kupować sałatę ze znanych hodowli.

Sałata - samo zdrowie

Nie należy żałować sobie sałaty, a szczególnie jej młodych listków, które nie tylko smakują, ale bogate są w substancje, które chronią przed wolnymi rodnikami oraz wspomagają układ krążenia. Osoby, które jedzą dużo zielonych warzyw liściastych, rzadziej chorują, są szczupłe i mają ładną cerę. Sałata jest zdrowa, smaczna i poprawia trawienie, gdyż jest bogata w błonnik i celulozę. Codzienne jedzenie sałaty reguluje wypróżnienia oraz zapobiega nowotworowi okrężnicy, działa uspokajająco i nasennie. Podawana regularnie osobom cierpiącym na bezsenność powoduje iż problem z zasypianiem znika po kilku miesiącach. 

Najzdrowsza sałata jest z upraw od maja do jesieni. Można ją jeść samą i z wieloma różnymi dodatkami, ale ważne jest, aby była to sałata z ekologicznych upraw od zaufanego sprzedawcy. Kupując sałatę, wybierać należy tylko zdrowe główki, które nie są zwiędnięte, czarne czy zgniłe. Liście sałaty powinny być świeże, zielone i jędrne. Nie warto kupować sałaty, której liście są żółte lub brązowe czy zwiędnięte. 

Sałatę można jeść samą i z dodatkami: ziołami, pomidorem, ogórkiem, papryką, rzodkiewką, kaparami, cebulą, oliwkami, fasolą, jajkami na twardo, serem pleśniowym, żółtym, a także rybą wędzoną i z puszki, anchois, krewetkami, pieczonym lub wędzonym mięsem, owocami. Ulubioną kompozycję skrop oliwa i sokiem z cytryny albo polej sosem winegret, jogurtowym, majonezowym.

Sałata - najważniejsze odmiany i wartości odżywcze

Masłowa (głowiasta)

Najpopularniejsza sałata w naszym kraju, okrągła, w kształcie kapusty, o liściach rozłożystych dochodzących do 20 cm średnicy - zielonych na wierzchu, a w środku żółtych, miękkich, luźno zwijających się liściach, które mają łagodny smak, a po ich przełamaniu wydzielają sok. Najczęściej spożywamy ją ze śmietaną, bardzo smaczna jest z sosem vinegret. Świetnie komponuje się z kukurydzą, groszkiem, papryką, ogórkiem, pomidorem, szczypiorkiem, rzodkiewką. Sałata masłowa jest mniej trwała, szybko więdnie i traci walory smakowe, dlatego należy ją jak najszybciej spożyć.

Lodowa (krucha)

Okrągła, jasnozielona, o twardej główce (podobna do kapusty) i jasnozielonych, chrupiących liściach o łagodnym smaku. Wyjątkowo długo zachowuje świeżość i nie traci smaku nawet jeśli jest przechowywana w lodówce nawet przez 3 dni. Jako jedyna z sałat może być krojona nożem w paski. Jest wspaniałym dodatkiem do dań typu fast food, sosów jogurtowych, sałatek z fetą, z papryką, pomidorem, ogórkiem, świeżą bazylią i sosem winegret. 

Dębolistna (czerwona karbowana) - Lollo Rosa

Ma karbowane zielone liście o charakterystycznym bordowym zabarwieniu, które przypominają liście dębu. Jest bardzo dekoracyjna o charakterystycznym, lekko orzechowym smaku. Niezwykle smaczna z delikatnymi sosami, jako dodatek do innych sałat (np. masłowej) jako wzbogacenie i urozmaicenie walorów smakowych sałatki, a także do dekoracji potraw. Doskonale smakuje z sosem śmietanowym i winegret.

Rzymska (lub z wyspy Kos)

Ma długie, kruche liście o widocznych nerwach lub gładkie, które tworzą owalną luźną główkę podobną do kapusty pekińskiej. Liście mają barwę ciemnozieloną i te zawierają więcej witamin, a żółtozielone są delikatniejsze w smaku. Sałata rzymska jest słodsza i delikatniejsza niż sałata masłowa i lodowa. Doskonale smakuje z ciężkimi sosami z majonezem oraz serami pleśniowymi i orzechami.

Radicchio

To włoska odmiana cykorii. Sałata ma bordowe liście i wygląda jak nieduża główka kapusty o czerwono-białych marmurkowych, bardzo dekoracyjnych liściach. Jest krucha, w smaku lekko goryczkowata, bardzo dekoracyjna. Goryczkę można złagodzić  dodając do sosu odrobinę miodu, cukru lub suszonych owoców. Sałatę jada się na surowo, ale można też ją dusić i zapiekać, ale wtedy traci kolor. Białe zgrubienia liści i głąb są gorzkie. Głąb nie nadaje się do jedzenia. 

Endywia

Ma pomarszczone, dość grube, karbowane i mięsiste liście, które związuje się gdy podrosną, aby środek sałaty pozostał biały. Zewnętrzne liście barwią się na zielono. Ma ostry smak. Zewnętrzne liście są gorzkawe i twarde, a środkowe łagodniejsze. Jest dekoracyjna, ładnie komponuje się z innymi sałatami. Najsmaczniejsza jest z sosem winegret, z dodatkiem cebuli, musztardy, czosnku, z grzankami, ostrymi serami i z dodatkiem orzechów. Zawiera więcej związków mineralnych i witamin niż inne sałaty.

Rukiew wodna

Rukiew wodną nazywa się eliksirem zdrowia i młodości. Zawiera ona bardzo dużo witamin, zwłaszcza dużo witaminy C, a poza tym K, E i A (beta-karoten). Obecne w niej antyoksydanty pomagają w redukcji wolnych rodników. Bogata jest w cenne pierwiastki takie jak wapń, potas, żelazo i jod. Rukiew wodna zawiera izotiocyjanian fenetylu, który ma działanie antyrakowe. Była to ulubiona sałata Napoleona. Regularne spożywanie dań z rukwią wodną zmniejsza ryzyko zachorowania na raka. 

Batavia

Ta sałata powstała w wyniku skrzyżowania sałaty kruchej i karbowanej. Jest bardziej odporna na warunki środowiska niż sałata masłowa. Jej glówki są duże, a liście bardzo smaczne i aromatyczne. Może być zielona, ciemnobordowa lub zabarwiona na czerwono. Batavia jest bardzo trwała i bardzo dobrze się przechowuje. Spożywamy ją na surowo i jest wykorzystywana jako główny składnik sałatek.

Roszponka (roszpunka) - rapunkuł - kozłek - raszpanka

Ma małe, aksamitne ułożone w rozetę liście o neutralnym, lekko orzechowym smaku. Jest rośliną całoroczną, jednak czas zbioru przypada na wiosnę i jesień. Należy do rodziny kozłkowatych i zwykle mylona jest z sałatą. Możemy spotkać dwa rodzaje roszponki: jedna ma podłużne listki o jasnozielonym kolorze, druga bardzo drobne listki o ciemnozielonym zabarwieniu. Im roślina posiada mniejsze listki i bardziej zielone tym jest bardziej aromatyczna. Najlepsza jest z oliwą i sokiem z cytryny, solą i pieprzem. Dodawana do farszów, można ją smażyć na maśle i podawać zamiast szpinaku. Wykorzystywana jest przede wszystkim w sałatkach i znakomicie komponuje się z mieszaniną różnych sałat. Świetna jako dekoracja różnych potraw, dodatek do zupy oraz spożywana na surowo. 

Wartości odżywcze

Roszponka to świetne źródło witamin: beta karotenu (prowitaminy A), C, B6 a także witamin B1 i B2 oraz soli mineralnych: Jest ona żelaza (potrzebnego w stanach osłabienia, kobietom w ciąży i w czasie miesiączki), potasu, manganu, miedzi a także cynku i wapnia. Roszponka jest znakomitym produktem dla odchudzających się - jest niskokaloryczna (zaledwie 21 kcal) oraz dla chorych na cukrzycę i ludzi z podniesionym poziomem cukru - jest niskoglikemiczna. Pobudza trawienie i wpływa kojąco na system nerwowy, uspokaja

Uwaga: Roszponka występująca dziko w naturze jest zagrożona wymarciem. Aby listki zachowały świeżość i kruchość należy przechowywać ją w lodówce w plastikowej torebce.

Rukola (rokietta)

Bardzo popularna o oryginalnym smaku, ma podłużne, osadzone na łodydze o wysokości od 40 do 80 cm, ciemnozielone liście podobne do mleczu o wyraźnie pieprzowatym, musztardowym, gorzkawym smaku. Młode liście są delikatniejsze w smaku, a starsze są ostrzejsze. Jest spokrewniona z chrzanem, rzodkiewką i rukwią wodną. Można ją hodować w warunkach domowych, w doniczce na parapecie. Można wyskubywać listki wyrastające 3 tygodnie po posianiu, bo te są najsmaczniejsze i najdelikatniejsze. Można je gotować, podsmażać na oleju i dodawać do sosów lub makaronów. Rukola jest nisko kaloryczna - 100 g zawiera tylko 25 kcal.

Wartości odżywcze  

Rukola jest zdrowsza niż nasza tradycyjna sałata zielona (masłowa) czy lodowa. Jest bogata w witaminy i składniki mineralne: A (beta-karoten), B2, B6, C, K, kwas foliowy, kwas pantotenowy, wapń, magnez, żelazo, potas i mangan, jest również źródłem antyoksydantów np. flawonoli. 

Ze względu na swój charakterystyczny smak rukola dodawana jest do potraw o łagodnym lub mdłym smaku np. twarogu, awokado, jaj, mozzarelli. Doskonały dodatek do kanapek, risotta, pizzy i makaronu, dodaje się ją do bruschetty oraz do produkcji pesto. Pyszna ze szczypiorkiem, rzodkiewką, pomidorami i oliwą z oliwek, a także jest niezwykle dekoracyjna. Doskonale komponuje się z listkami botwinki, szpinaku oraz kiełkami i sosem winegret. Dodany miód lekko łagodzi ostry smak rukoli.

Jest dobra do gotowania i smażenia oraz spożywania na surowo. Króluje w kuchni włoskiej i śródziemnomorskiej. Jest wykorzystywana do produkcji musztardy. W Polsce kiedyś bardzo popularna, ale zaprzestano jej spożywania. Dobrze, że moda na jedzenie rukoli wraca. Z nasion rukoli produkuje się olej, który w Indiach stosowany jest do konserwacji warzyw.

Uwaga: Jeśli kupujemy rukolę, należy zwrócić uwagę na to, aby liście nie były zwiędnięte. Przed jedzeniem myjemy ją w zimnej wodzie (jest odporna na niskie temperatury, toteż należy ją przechowywać w lodówce). Może być przechowywana przez w plastikowej, podziurkowanej folii od 2 do 3 dni. 

Sałata liściowa 

Nie tworzy zwartych główek, a jej liście luźno układają się w małą główkę. Są bardzo dekoracyjne długie, karbowane, zielone lub bordowe. Przepięknie komponuje się z innymi sałatami, znakomicie nadaje się do dekorowania półmisków z zakąskami i innych potraw. W smaku jest ostra, ale niezbyt wyrazista. Dużą zaletą tej odmiany jest możliwość zbioru pojedynczych liści, po zerwaniu których wyrastają nowe. Wśród sałat liściowych znaleźć można typ karbowany, który wytwarza gęste rozety wzniesionych liści, które są na brzegach mocno pofalowane i postrzępione, chrupiące i miękkie. Smak tej sałaty jest delikatny i lekko orzechowy. Spotyka się odmiany o zielonych listkach „Salad Bowl” lub ciemnoczerwonych „Lollo Rossa”. Drugi typ to sałata dębolistna, która tworzy luźną i płaską rozetę złożoną z podobnych do liści dębu blaszek liściowych. Są one dość sztywne, ale bardzo delikatne, bardziej wrażliwe nawet od sałaty masłowej. Sałata liściowa może być przechowywana maksymalnie 2 dni. Posiada wyraźny dosyć ostry zapach i smak. W sprzedaży dostępne są odmiany zielone („Dubacek”) i czerwone („Redin”). Oba te typy będą wspaniałą dekoracją wielu dań.

Gdzie kupować i jak przechowywać sałatę?

Najlepiej kupować sałatę od zaufanego sprzedawcy, który sprzedaje towary ekologiczne. Można spróbować wyhodować własną sałatę w doniczce lub przydomowym ogródku. Sałata, którą kupujemy w porze zimowej w supermarketach jest sałatą importowaną z południa Europy i jest zwykle sztucznie nawożona. Uwaga: Sałata o bardzo dużych, cienkich i nadwiędniętych liściach - może mieć zbyt dużo nawozów.

Sałata jest warzywem bardzo delikatnym i należy delikatnie ją traktować. Sałaty z upraw ekologicznych i gruntowych zawierają najmniej szkodliwych azotanów, a sałaty szklarniowe zawierają ich więcej i są mniejsze. Azotany są naturalnym składnikiem roślin, ale w wyniku redukcji tej substancji, co dzieje się podczas transportu i przechowywania w zbyt wysokiej temperaturze lub naczyniach ze zbyt niską zawartością tlenu, powstają szkodliwe dla zdrowia ludzi i zwierząt azotyny. W połączeniu z aminami tworzą związki rakotwórcze. Aby temu zapobiec trzeba dobrze przechowywać sałatę, a najlepiej zjeść ją jak najszybciej. 

Takich sałat jak: karbowana, masłowa i rzymska - jeśli nie zjemy w ciągu 2 dni najlepiej jest nie myć. Myjemy tylko te listki, które chcemy zjeść na bieżąco. 

Sałaty delikatne: przechowujemy umyte, osuszone, zapakowane w pojemniku i umieszczone na dolnej półce w lodówce przez parę dni.

• Liście rwiemy ręcznie, aby bez problemu móc je zjeść. 
• Listków sałaty nie kroimy nożem (z wyjątkiem sałaty lodowej), gdyż stal z której zrobione są noże wchodzi w reakcję z enzymami sałaty i to wpływa na pogorszenie się jej smaku i zgorzknienie liści.
• Sałata nie nadaje się do mrożenia ani do marynowania. 
• Nie należy przechowywać liści w foliowej, zamkniętej torbie, bo sprzyja to przekształcaniu się azotanów w szkodliwe azotyny.
• Liście myć starannie, ale krótko, pod bieżącą wodą (nie moczyć, bo wypłuczą się witaminy i minerały).
• Wszystkie składniki sałatowych kompozycji, rozdrobnione na małe kawałki łączymy bezpośrednio przed podaniem, polewamy sosem i mieszamy. 
• Sałatę jada się świeżą, surową - jako dodatek do kanapek, sałatek, surówek, jako element dekoracyjny półmisków z wędlinami, rybami, jajkami, warzywami czy serami. Liście doskonale komponują się ze smażonymi i pieczonymi mięsami. Ciekawe efekty smakowe przynosi mieszanie różnych gatunków sałaty w połączeniu z sosami: vinegret, jogurtowym czy też majonezowym.
• Nie przechowujemy sałaty w lodówce dłużej niż tydzień!

Więcej o zdrowiu dowiesz się na blogu:

http://ajurweda.blogspot.com/

© Wszelkie prawa do publikacji zastrzeżone przez: http://wege-przepisy.blogspot.com