Borowik szlachetny (prawdziwek) - Boletus edulis
Borowik tworzy kilka odmian i niektóre traktowane są jako oddzielne gatunki:
- borowik sosnowy - Boletus pinicola, charakteryzujący się karminowobrązową skórką kapelusza i tej samej barwy siateczką żyłek na trzonie (rośnie pod sosnami)
- borowik usiatkowany - Boletus aestivalis, różniący się od typowego gatunku Boletus edulis zamszową, beżową, czasem popękaną skórką kapelusza i wyraźną białawą siateczką na całej powierzchni trzonu (występuje w lasach liściastych i mieszanych pod dębami i bukami)
- borowik ciemnobrązowy - Boletus aereus, w Polsce rzadko występujący pod dębami
Kapelusz od 6-25 cm średnicy, u młodych grzybów białawy, potem piaskowy, jasnobrązowy do ciemnobrązowego, czasem z odcieniem karminowym o jaśniejszych brzegach. Najpierw półkulisty, później wypukły, poduchowaty, o suchej skórce, gładkiej, matowej, nie odzielającej się od miąższu (wyjątek stanowią stare grzyby). Powierzchnia jest gładka lub pomarszczona, a podczas wilgotnej pogody i u starych egzemplarzy jest lepka. Miąższ - biały, niezmienny, jędrny, twardy, mięsisty, u starych okazów gąbczasty, a smak łagodny, grzybowy, przyjemny (orzechowy). Zapach suszonych grzybów charakterystyczny, przyjemny, zapach grzybowy.
Rurki od 8-30 mm długości, początkowo białe lub kremowe, natomiast u starszych grzybów żółtawooliwkowe, żółtozielone, oliwkowozielone, wolne lub zatokowato wcięte, pory drobne, okrągławe, po uszkodzeniu nie przebarwiają się. Łatwo oddzielają się od kapelusza.
Trzon od 5-20 cm wysokości, 1,5-10 cm grubości, białawy, szarobiaławy, piaskowy, z delikatną białawą lub jasnobrązową siateczką, u podstawy biały, filcowaty, a u młodych grzybów zazwyczaj jest pękaty, następnie maczugowaty, baryłkowaty. U starych maczugowaty, pełny.
Występuje: Od czerwca od czerwca do listopada (bywa, że wcześniej już i były przypadki, że można było znaleźć grzyby w grudniu - np w roku 2000). Lasy iglaste, mieszane i liściaste, a najwięcej grzybów jest w górskich lasach świerkowych (w bukach, sosnach). Rośnie pojedyńczo lub w niewielkich grupach, w miejscach słonecznych, na skraju lasu. Dawniej występował bardzo obficie - obecnie coraz rzadziej.
Uwaga: Borowik należy do najsmaczniejszych, najbardziej poszukiwanych i najbardziej wartościowych grzybów. Niewprawni grzybiarze mylą go bardzo często z gorzkim goryczakiem żółciowym. I taka pomyłka może zniszczyć nam smak całej grzybowej potrawy.
Podgrzybek brunatny - Xerocomus badius
Kapelusz grzyba od 3-15 cm. kasztanowobrązowy, z wiekiem jaśniejący - płowobrązowy, wypukły, a z wiekiem rozpostarty. Powierzchnia sucha, matowa, filcowata, podczas wilgotnej pogody lepka.
Rurki przyrastają do trzonu lub zatokowo wycięte, jasne, później oliwkowożółtawe lub ciemnooliwkowożółtawe, które po uciśnięciu ciemnieją (sinieją). Młode - bardzo wąskie, a potem średniej wielkości, kanciaste. Miąższ białawy a czasem żółtawy, u starszych ciemniejszy. Na powierzchni cięcia sinieje. U młodych zwarty, z wiekiem miękki, zapach przyjemny, smak łagodny.
Trzon od 5-12 cm. o bardzo różnym kształcie, często walcowaty, z lekko zaostrzoną podstawą, ale bywa wybrzuszony, o grubej bulwie, zgięty o barwie żółtawobrunatnej z podłużnymi włókienkami.
Występuje: Od lata do jesieni w lasach iglastych i liściastych - zazwyczaj w mchu.
Uwaga: Ma bardzo przyjemny smak i aromat dlatego też trudno go pomylić z innymi grzybami, ale bywa mylony z jadalnymi borowikami.
Podgrzybek zajączek - Xerocomus subtaentasus
Kapelusz dość dużej, o barwie jednolitej, oliwkowej, aż do oliwkowobrązowej, rzadziej z czerwonym akcentem. Najpierw półkulisty, potem wypukły, a potem rozpostarty. Za młodu z wyraźnym nalotem, w miejscach uszkodzeń nie czerwienieje. Skórka na kapeluszu nie daje się oddzielić od miąższu.
Rurki są stosunkowo duże, początkowo lśniąco żółte, potem oliwkowożółte po naciśnięciu nie błękitnieją. Pory są kanciaste, mają charakterystyczną złocistożółtą lub zielonożółtawą barwę. Miąższ jest białożółtawy, u młodych dość twardy, bez kwaskowatego smaku, po skaleczeniu prawie nie błękitnieje. U młodych grzybów dość twardy, u starszych gąbczasty. Zapach ma słaby, ale przyjemny.
Trzon jest bladożółtawy, często ma czerwonobrązową siateczkę lub marmurek, w środku jest pełny. Miejsca uciśnięte brązowieją.
Występuje: od lipca do października w lasach iglastych i liściastych - często wśród borówek.
Uwaga: Jest bardzo smaczny, z powodu miękkości kapeluszy nie nadaje się do suszenia.
Podgrzybek złotawy - Xerocomus chrysenteron
Kapelusz ma od 3-7 cm. poduszkowato wypukły, ochrowooliwkowy, szarooliwkowy lub brązowooliwkowy o suchej, matowej, zamszowatej skórce. U starych grzybów jest popękana, zwłaszcza na brzegach kapelusza, a powstałe rysy barwy cielistej z odcieniem różowym.
Rurki u młodych są przyrośnięte do trzonu, kremowożółtawe, u starych zielonkawe lub ciemnooliwkowe, a uszkodzone zabarwiają się na zielononiebiesko. Miąższ jest żółtowobiały, jasnożółty, pod skórką kapelusza czerwony, niezmienny lub słabo błękitniejący, a w kapeluszu jest gruby i miękki. Zapach ma słaby, smak łagodny i lekko kwaskowaty.
Trzon jest żółtawy, zwykle z czerwonymi smugami, u podstawy gruby, czasem wygięty, długi i wysmukły, a podstawa przeważnie nieco zwężona. Powierzchnia jest sucha, gładka lub wzdłużnie rowkowana, a podstawa jest z białawożółtawą grzybnią.
Występuje: Od lata do jesieni, pojedynczo i w grupach, w lasach iglastych i liściastych. Jest to najbardziej pospolity grzyb.
Uwaga: Jest małoodporny na dłuższy transport.
Podgrzybek czerwonawy - Xerocomus rubellus
Kapelusz jest od 3-10 cm. w różnych odcieniach żywej czerwieni jak młody, u starszych blednie i staje się matoworóżowy. Najpierw półkulisty, potem rozpostarty aż do płaskiego, u starych okazów pofałdowany o suchej, zamszowej powierzchni, która w czasie suszy pęka, a miąższ staje się w pęknięciach żółtawy. Skórka nie daje się oddzielić od miąższu.
Rurki są zielonkawożółte, długości 6-15 mm. przy trzonie ząbkowato wycięte. Pory cytrynowe od jasnożółtych do oliwkowych (starsze), które są średniej wielkości, kanciaste, a ucięte zwykle błękitnieją. Miąższ jest miękki, żółtawy, pod skórką kapelusza czerwonawy, który po przekrojeniu nieco błękitnieje. Zapach słaby, a smak jest łagodny.
Trzon grzyba jest jasnożółty z czerwonymi smugami lub nakrapianymi strefami, gruby i często powyginany.
Występuje: Latem w lasach liściastych, w miejscach trawiastych i nasłonecznionych.
Maślak zwyczajny - Suillus luteus
Kapelusz od 5-10 cm. przeważnie ciemnobrązowy, czekoladobrązowy, gładki i mięsisty o ostrym brzegu. Najpierw półkolisty, potem wypukły, a na końcu rozpostarty. Po deszczu jest silnie śluzowaty, gdy wyschnie na jego powierzchni są widoczne promieniście ułożone brązowe włókienka.
Rurki najpierw są jasnożółte, później oliwkowożółte o porach żółtawych, a potem cytrynowożółtych i ciemniejących aż do oliwkowych. Na początku drobne, a potem okrągłe i na końcu kanciaste. Miąższ jest jasnożółty, przeważnie dość miękki o smaku łagodnym, przyjemnym i słabym zapachu.
Trzon jest barwy białawożółtej, jest skórkowaty, białawofioletowy, ma też białawofioletowy wyraźny i zwisający pierścień. Powyżej pierścienia trzon jest gruzełkowato nakrapiany na brązowo i żółtawo.
Występueje: od czerwca do października pod sosnami - głównie w młodnikach sosnowych.
Uwaga: Nie nadaje się do suszenia. Robiąc z niego marynaty - należy ściągnąć skórkę z kapelusza.
Maślak ziarnisty - Suillus granulatus
Znany pod nazwami: huba mochowik, grzyb ziarnisty, mchownik, mochowik, sitnik.
Kapelusz o średnicy od 2-12 cm, początkowo półkulisty, później spłaszczony i poduchowaty o barwie brązowej lub rdzawoczerwonej, w dojrzałych okazach żółtoochrowy, nagi śluzowaty, ze skórką łatwo oddzielającą się od miąższu, w czasie deszczu śliska i lepka, a w czasie suszy gładka i błyszcząca, dająca się łatwo oddzielić od miąższu. Pory jasnożółte, za młodu drobne, dojrzałe większe, wydzielają białe kropelki mlecznego płynu, które po zaschnięciu pozostawiają na porach i szczycie trzonu brązowe ziarenka. Rurki najpierw bladożółte, później ochrowe, wreszcie brążowożółte, przyrośnięte do trzonu. Miąższ jest białawy, później żółtawy, nie zmieniający zabarwienia po przekrojeniu, w kapeluszu za młodu miękki jak masło, później aż wodnisty, w trzonie włóknisty. Smak nieznaczny, przyjemny, zapach niewyraźny, a zarodniki żółtobrązowe, gładkie.
Trzon - cylindryczny, pełny, bez pierścienia, bladożółty, u góry z brązowymi brodaweczkami. W dojrzałych owocnikach przy podstawie brązowawy.
Występuje: W Polsce bardzo obficie od maja do października, w lasach sosnowych i mieszanych, na terenach trawiastych, w młodnikach sosnowych, na polanach, lubi gleby piaszczyste.
Uwaga: Smaczny grzyb jadalny, używa się go do zup, sosów, duszenia, ale starsze osobniki mogą być ciężkostrawne. Skórkę z kapelusza należy usunąć przy oczyszczaniu.
Maślak żółty - maślak modrzewiowy - Suillus grevillei
Gatunek ten opisywany był pod nazwą - maślak strojny. Nazwy regionalne: grzyb okazały, grzyb strojny, grzyb modrzewiowy, borowik strojny, borowik piękny, borowik żółty, maślak czerwony, czerwonka, żółtak.
Gatunki podobne:
- maślak alpejski (Suillus bresadolae), rosnący tylko w wyższych partiach gór, również pod modrzewiami.
- maślak błotny (Suillus flavidus)
- maślak ziarnisty (Suillus granulatus) - ale nie ma on pierścienia na trzonie.
Kapelusz o średnicy od 4-15 cm, początkowo półkulisty, stożkowaty, w dojrzałych spłaszczony i poduchowaty, o średnicy 40-150 mm. Skórka kapelusza gładka, naga, pokryta śluzem. Kolor złotożólty, złotopomarańczowy, przy brzegu jaśniejszy. W czasie wilgotnej pogody jest bardzo śliski i błyszczący. Skórka daje się łatwo ściągnąć z całego kapelusza, jednak u młodych okazów jest to trudne.
Rurki początkowo małe, zakryte żółtobiałą osłoną, później są żółte, oliwkowożółte, przyrośnięte. Pory najpierw okrągłe, później kanciaste, za młodu żółte, z wiekiem brązowożółte, po naciśnięciu zabarwiają się na kolor różowobrązowy. Miąższ w kapeluszu i trzonie najpierw w kolorze cytrynowożółtym, później żółtawobiałym, po uszkodzeniu różowoliliowy lub brązowawy, mięsisty i soczysty, natomiast w trzonie twardawy, o łagodnym smaku i przyjemnym zapachu i zarodnikach oliwkowoochrowych, gładkie.
Rurki początkowo małe, zakryte żółtobiałą osłoną, później są żółte, oliwkowożółte, przyrośnięte. Pory najpierw okrągłe, później kanciaste, za młodu żółte, z wiekiem brązowożółte, po naciśnięciu zabarwiają się na kolor różowobrązowy. Miąższ w kapeluszu i trzonie najpierw w kolorze cytrynowożółtym, później żółtawobiałym, po uszkodzeniu różowoliliowy lub brązowawy, mięsisty i soczysty, natomiast w trzonie twardawy, o łagodnym smaku i przyjemnym zapachu i zarodnikach oliwkowoochrowych, gładkie.
Trzon o wysokości od 5-12 cm, średnica do 2,5 cm, cylindryczny lub maczugowaty, pełny, z pierścieniem u góry. Nad pierścieniem cytrynowożółty, często z siateczką, pod pierścieniem pomarańczowobrązowy. U starszych okazów pierścień zanika.
Występuje: Od czerwca do października pod modrzewiami. Jest dość pospolity szczególnie w górach.
Uwaga: Dobry grzyb jadalny, można go przyrządzać na różne sposoby, ale podczas czyszczenia trzeba usunąć skórkę z kapelusza.
Maślak pstry - Suillus variegatus
Znany też pod nazwami: bagniak, grzyb pstry, jakub, jakubek, łosiak, murzynek, piasecznik, twardak, twardzioszek, borowik pstry, bagniak, murzynek, twardak, ugacz, piasecznik, piaskowiec, hubanek.
Podobny jest maślak sitarz (Suillus bovinus), ale ma większe pory i nie posiada charakterystycznego zapachu.
Kapelusz o średnicy 6-15 cm, u młodych okazów półkolisty z podwiniętymi brzegami, potem poduchowaty z ostrym brzegiem. Skórka za młodu na kolor od żółtego lub żółtosiwego przez oliwkowy do brudnopomarańczowego i jest pilśniowata, potem staje się ochrowobrązowa do bladopomarańczowej. Jej powierzchnia pokryta jest drobnymi kosmkami, które u starszych okazów czasami zanikają. Skórka podczas deszczu staje się lepka, a od miąższu oddziela się dość trudno.
Rurki są dość krótkie, za młodu żółte lub bladopomarańczowe, potem ciemnooliwkowe. Po uciśnięciu najpierw sinieją, potem brązowieją. Pory okrągławe i podobnej barwy jak rurki. Miąższ jest twardy, bladożółty lub bladopomarańczowy, po przekrajaniu lekko błękitniejący nad rurkami i pod powierzchnią trzonu cytrynowożółty, po przekrojeniu miejscami lekko sinieje (lekko błękitnieje). Smak nieznaczny, zapach oryginalny, nieco przypominający igliwie, a zarodniki są oliwkowobrązowwe, gładkie.
Rurki są dość krótkie, za młodu żółte lub bladopomarańczowe, potem ciemnooliwkowe. Po uciśnięciu najpierw sinieją, potem brązowieją. Pory okrągławe i podobnej barwy jak rurki. Miąższ jest twardy, bladożółty lub bladopomarańczowy, po przekrajaniu lekko błękitniejący nad rurkami i pod powierzchnią trzonu cytrynowożółty, po przekrojeniu miejscami lekko sinieje (lekko błękitnieje). Smak nieznaczny, zapach oryginalny, nieco przypominający igliwie, a zarodniki są oliwkowobrązowwe, gładkie.
Trzon od 4-10 cm, grubość 2-4 cm, walcowaty, gładki i dołem zgrubiały, żółty lub żółtobrązowawy z lekkim czerwonawym odcieniem, pokryty delikatnym filcem.
Występuje: Od lata do jesieni, pod sosnami, na glebach kwaśnych i gliniastych. W Polsce jest pospolity w lasach iglastych, szczególnie pod sosną i na wrzosowiskach. w miejscach wilgotnych (stąd jedna z nazw – bagniak).
Uwaga: Nie nadaje się do suszenia, a od innych maślaków można go odróżnić dzięki jego kosmkowato-filcowej powierzchni kapelusza i płowooliwkowym porom.
Grzyb o swoistym zapachu, w smaku nie najlepszy, ale dobry do marynowania. Pełnię smaku tego grzyba najlepiej wykorzystać sporządzając sos śmietankowo-grzybowy gotowany na lekkim ogniu co najmniej 30 min.
Maślak sitarz - Suillus bovinus
Jego inne nazwy to: grzyb wolak, sitacz, sitek, sitka, sitnik, sitosz, grzyb sitarz, rzeszotnik.
Gatunki podobne
Maślak ziarnisty (Suillus variegatus) ma jednak drobniejsze pory, a górna część jego trzonu jest punktowano nakrapiana.
Kapelusz o średnicy od 3-11 cm, za młodu poduchowato wypukły, z lekko podgiętym brzegiem, żółtobrązowy lub czerwonoochrowy, gładki, nagi po deszczach bardzo śluzowaty. Wilgotna sórka jest bardzo lepka, a sucha jest gładka lub nierówna od zasychającego śluzu układającego się w drobne zmarszczki, daje się łatwo zdjąć w całości.
Rurki są przyrośnięte do trzonu, a nawet zbiegające po nim. Na młodych owocnikach szarożółtawe, później żółte, w końcu brązowe. Od miąższu kapelusza oddzielają się trudno. Pory rurek bardzo duże i przypominają swoim wyglądem oczka sita. Miąższ jest lepki i elastyczny, nie łamie się, a w kapeluszu elastyczny, bladożółty, w trzonie włóknisty, czerwonobrązowy, zarodniki są żółtooliwkowe.
Rurki są przyrośnięte do trzonu, a nawet zbiegające po nim. Na młodych owocnikach szarożółtawe, później żółte, w końcu brązowe. Od miąższu kapelusza oddzielają się trudno. Pory rurek bardzo duże i przypominają swoim wyglądem oczka sita. Miąższ jest lepki i elastyczny, nie łamie się, a w kapeluszu elastyczny, bladożółty, w trzonie włóknisty, czerwonobrązowy, zarodniki są żółtooliwkowe.
Trzon przeważnie mięsisty od 2-8 cm. cylindryczny, pełny, włóknisty, bez pierścienia, u góry żółtawy lub żółtobrązowy, u podstawy czerwonobrązowy.
Występuje: od sierpnia do października w lasach iglastych, rośnie pod sosnami na glebach ubogich, piaszczystych, na wrzosowiskach i na obrzeżach lasów. W Polsce bardzo pospolity, miejscami występuje masowo.
Uwaga: Nie nadaje się do suszenia, a po ugotowaniu nabiera ciemnoróżowej barwy, co jednak nie wpływa na walory smakowe tego grzyba. Smak nieznaczny, niekiedy kwaskowaty, zapach niewyraźny, smakowo gorszy niż inne gatunki maślaków, bywa też silnie zarobaczywiony.
Koźlarz babka - Leccinumm scabrum
W Europie znanych jest 20 gatunków, w Polsce występuje ok. 10. Inne nazwy to: babka, borowik kozak, brzezak, brzeźniak, brzeźak, brzozak, brzozowik, czarny koźlarz, czeszczewik, grzyb koźlarz, grzyb brzozowy, kozak, koźlak, koźlarz, kozaczek, kozar, koziar, koźlar, koźlarek, podgrzybek, podbrzeźniak, stojaczek, stojak, żydek.
Podobne gatunki to:
- koźlarz białawy - Leccinum holopus - dawniej traktowany jako odmiana koźlarza babki
- koźlarz grabowy - Leccinum griseum
- koźlarz topolowy - Leccinum duriusculum
- koźlarz czarny - Leccinum melaneum
Kapelusz od 3-20 cm. barwy od jasnoorzechowej lub szarawej do ciemnobrązowej o suchej, jedwabistej lub drobnokosmkowatej powierzchni. Najpierw półkulisty, potem wypukły do poduszkowatego, który w czasie deszczu staje się śluzowaty. Skórka nie oddziela się od miąższu.
Rurki głęboko wycięte przy trzonie są białawe, potem szarobrązowe, szare, które po uszkodzeniu nie zmieniają barwy. Pory są drobne, okrągłe, białawe, żółtawe, z wiekiem ciemniejące. Miąższ w kapeluszu jest białawy, mięsisty, u młodych grzybów twardy i elastyczny, ale z wiekiem mięknie. Miąższ w trzonie jest białawy, niekiedy zielonkawy lub żółtawy u podstawy z wiekiem szarzejący. Po przecięciu z czasem szarzeje, smak ma łagodny, a zapach przyjemny.
Rurki głęboko wycięte przy trzonie są białawe, potem szarobrązowe, szare, które po uszkodzeniu nie zmieniają barwy. Pory są drobne, okrągłe, białawe, żółtawe, z wiekiem ciemniejące. Miąższ w kapeluszu jest białawy, mięsisty, u młodych grzybów twardy i elastyczny, ale z wiekiem mięknie. Miąższ w trzonie jest białawy, niekiedy zielonkawy lub żółtawy u podstawy z wiekiem szarzejący. Po przecięciu z czasem szarzeje, smak ma łagodny, a zapach przyjemny.
Trzon jest białawy lub jasnożółty, u podstawy bywa nieco zielonkawy, usiany ciemniejszymi ochrowobrązowymi lub czarnymi łuseczkami. Pod kapeluszem niekiedy ma siateczkę, a jego powierzchnia jest bruzdowata, a włókienka są podłużne. Jest smukły, zwężający się ku kapeluszowi, często wygięty i pełny.
Występuje: Od lipca do listopada, pod brzozami, w lasach liściastych i mieszanych. Jest bardzo pospolity i rośnie tam, gdzie są brzozy różnych gatunków. Występuje pojedynczo lub w grupach po kilka osobników.
Uwaga: Najsmaczniejsze są młode grzyby (szczególnie kapeusze, gdyż trzony sprawiają wrażenie zdrewniałych i włóknistych). Przy ich przetwarzaniu miąższ przybiera czarną barwę. Jest jednym z najczęściej spożywanych grzybów.
Koźlarz czerwony - Leccinum aurantiacum
Inne nazwy zwyczajowe: babka, kozak, koźlak, koźlarz, brzezak, kozaczek.
Gatunki podobne - koźlarz pomarańczowożółty (Leccinum versipelle).
Kapelusz o średnicy 5-20 cm. czerwonobrązowy, jaskrawy rdzawobrązowy do ceglastoczerwonego, początkowo półkulisty, z wiekiem wypukły, poduchowaty. powierzchnia sucha, matowa, aksamitna, ale po deszczu jest nieco lepka. Pory w barwie rurek są drobne, w kształcie okrągławe, w wyniku uszkodzone brązowawą.
Rurki - młode długo białe, później szarawe, z odcieniami koloru żółtawego, uszkodzone brązowawofioletowe. Gęste; wolne, młode zwarte z miąższem. Miąższ jest białawy, w trzonie zwłaszcza przy podstawie zdrewniały, po przecięciu zabarwia się na różowawo i szybko staje się szaroczarny lub fioletowoczarny. Zapach jest słaby, ale przyjemny, a w smaku jest łagodny. Zarodniki są brązowawe.
Rurki - młode długo białe, później szarawe, z odcieniami koloru żółtawego, uszkodzone brązowawofioletowe. Gęste; wolne, młode zwarte z miąższem. Miąższ jest białawy, w trzonie zwłaszcza przy podstawie zdrewniały, po przecięciu zabarwia się na różowawo i szybko staje się szaroczarny lub fioletowoczarny. Zapach jest słaby, ale przyjemny, a w smaku jest łagodny. Zarodniki są brązowawe.
Trzon - białawy z kosmkami najpierw baiaławymi, potem pomarańczowymi do brązowoczerwonych, bardzo długi cylindryczny.
Występueje: Od lata do jesieni pod topolami lub osikami.
Uwaga: Trudno go pomylić z innymi grzybami, chyba że z innymi jadalnymi koźlarzami.
Koźlarz grabowy - Leccinum griseum
Kapelusz o średnicy 4-12 cm. o barwie ochry, żółtawozielonkawy, szarooliwkowy, brązowooliwkowy, niekiedy całkiem brązowy lub prawie czarny, zwłaszcza za młodu z typowymi zmarszczkami, wgłębieniami. Jak młody - z typowymi zmarszczkami, wgłębieniami. Podczas suszy często spękany. Najpierw półkolisty, potem poduszkowaty, rzadko płasko rozpostarty.
Rurki do 3 cm. białawe, od szarawych do oliwkowobrązowych, po uszkodzeniu barwiące się; najpierw na fioletowoszaro, potem na czarno, a przy trzonie głęboko zatokowo wycięte, pory drobne, szarawe, białawe, szarożółte, potem oliwkowoszarawe, po dotknięciu szarzejące i czerniejące. Miąższ - białawy, na przekroju przebarwia się na szarofioletowo lub czarnofioletowo. Zarodniki tytoniowobrązowawe.
Trzon - białawoszary, szorstki z powodu szeregowo ułożonych ciemniejszych łuseczek, twardy, wysmukły.
Występuje: Od początku lata. Jest ciepłolubny, rośnie pod grabami, głównie w wilgotnych i cienistych lasach dębowo-grabowych i lipowo-grabowych.
Uwaga: Występuje głównie pod grabami.
Można go pomylić z podbnym koźlarzem babka - (Leccinum scabrum). Odróżnia się jednak niezmiennym miąższem i występowaniem wyłącznie pod brzozami.
Koźlarz pomarańczowożółty - Leccinum versipelle
Gatunek grzybów z rodziny borowikowatych i posiada około 50 synonimów łacińskich. Jest bardzo podobny do koźlarza czerwonego (Leccinum aurantiacum). Ma on bardziej intensywny, jaskrawoczerwony kapelusz i rośnie tylko pod osiką. Oba te gatunki nieraz nie są przez grzybiarzy rozróżniane. Obydwa gatunki są smacznymi grzybami jadalnymi, więc nie ma to większego znaczenia.
Kapelusz od 5-20 cm. ceglastopomarańczowy lub pomarańczowożółty, jest poduszeczkowato wypukły, zwykle kosmkowaty i szorstki, zamszowy, a skórka wystaje nieco za brzeg kapelusza, zwłaszcza u młodych, u starych na brzegu kapelusza widoczne są błoniaste resztki zwisającej skórki.
Rurki bladoszare do oliwkowatych, a pory szarawe z oliwkowatym odcieniem, z wiekiem stają się szare do żółtawoszarych. Miąższ po przekrojeniu zmienia się na różowo-szaro-fioletowy, a w dolnej części trzonu na zielononiebieskawy. Ta zmiana koloru może także występować u koźlarza czerwonego. Zarodiki są gładkie, brązowawe.
Rurki bladoszare do oliwkowatych, a pory szarawe z oliwkowatym odcieniem, z wiekiem stają się szare do żółtawoszarych. Miąższ po przekrojeniu zmienia się na różowo-szaro-fioletowy, a w dolnej części trzonu na zielononiebieskawy. Ta zmiana koloru może także występować u koźlarza czerwonego. Zarodiki są gładkie, brązowawe.
Trzon o długości 6-15 cm. o grubości 1-3 cm. jest białawy i pokryty czarnymi lub brązowoczarnymi łuseczkami.
Występuje: Od czerwca do października w lasach różnego typu, pod brzozami. Rośnie wyłącznie pod brzozą lub w bliskim sąsiedztwie tego drzewa. Rośnie w lecie i jesieni w większości krajów strefy umiarkowanej półkuli północnej.
W Polsce nie jest rzadki, ale znajduje się na czerwonej liście gatunków zagrożonych w Niemczech i Holandii.
Uwaga: Czernienie miąższu podczas gotowania nie wpływa ujemnie na jego smak. Trudno go pomylić z innymi grzybami - chyba, że z innymi koźlarzami. Jest bardzo smaczny, nadaje się zwłaszcza do marynowania, mniej do duszenia z powodu twardego trzonu.
Koźlarz świerkowy - Leccinum piceinum
Kapelusz o średnicy od 3 do 9 cm. owalnie półkulisty, z wiekiem rozpostarty, przy brzegu łuskowaty, później matowy, czerwony, na wierzchołku błyszczący, brązowawoczerwony. W dotyku jest filcowaty, a skórka u młodszych okazów przyciśnięta do trzonu, później zwisająca na obwodzie.
Rurki najpierw są białe, później siwawe, a pory są trochę ciemniejsze od rurek z szarobrązowym odcieniem. Miąższ biały z delikatnym śmietankowokremowym odcieniem. Na przekroju barwi się na szaroróżowo, szczególnie w górnej części trzonu. Ma delikatny smak, słaby zapach i jest twardy, a zarodniki są brązowe.
Rurki najpierw są białe, później siwawe, a pory są trochę ciemniejsze od rurek z szarobrązowym odcieniem. Miąższ biały z delikatnym śmietankowokremowym odcieniem. Na przekroju barwi się na szaroróżowo, szczególnie w górnej części trzonu. Ma delikatny smak, słaby zapach i jest twardy, a zarodniki są brązowe.
Trzon od 8 do 13 cm i grubości 1,5-3 cm. ma kształt cylindryczny, w dolnej części jest zgrubiały, pod kapeluszem cieńszy o barwie białej. Pokryty jest drobnymi łuseczkami, które u młodych owocników w górnej części są białe, a w dolnej czerwonawe, potem ciemnieją do brązowawoczerwonych. Trzon uszkodzony przy podstawie barwi się na zielono.
Występuje od lata do jesieni, w lasach świerkowych. Najwięcej jest ich na polskiej i słowackiej Orawie. Można też go znaleźć pod Babią Górą.
Można pomylić z koźlarzem czerwonym (Leccinum aurantiacum)
Piaskowiec modrzak - Gyroporus cyanescens
Gatunek grzybów z rodziny piaskowcowatych. Ma też swoje inne nazwy: huba siniak, borowik polny, granatek, grzyb piaskowy, grzyb siny, modrzak siniak, podgrzybek, podgrzybek siny.
Kapelusz od 3-15 cm. przypomina zamsz, kremowy, słomkowożółty lub brązowoochrowy, drobnogruzełkowaty, w miejscach zgniecenia pojawiają się ciemnoniebieskie plamy. Najpierw półkulisty, później poduchowaty o matowej powierzchni zawsze suchej, a na brzegu podwinięty.
Rurki białe lub kremowe, po przekrojeniu zabarwiają się na niebiesko, najpierw przyrośnięte do trzonu, potem wolne. Pory drobne, kanciasto zaokrąglone, początkowo białe, z wiekiem kremowe, sinieją po dotknięciu. Miąższ jest biały lub kremowy, bardzo kruchy, szybko i intensywnie sinieje na przekroju. Smak nieznaczny, zapach niewyraźny, a zarodniki bladożółte jajowate i gładkie.
Rurki białe lub kremowe, po przekrojeniu zabarwiają się na niebiesko, najpierw przyrośnięte do trzonu, potem wolne. Pory drobne, kanciasto zaokrąglone, początkowo białe, z wiekiem kremowe, sinieją po dotknięciu. Miąższ jest biały lub kremowy, bardzo kruchy, szybko i intensywnie sinieje na przekroju. Smak nieznaczny, zapach niewyraźny, a zarodniki bladożółte jajowate i gładkie.
Trzon jest jasnożółty, słomkowaty, ciemniejszy w kierunku podstawy, jest nieregularnie cylindryczny, gąbczasty, później pusty, podzielony na komory, kremowy lub żółtawy. Intensywnie sinieje w miejscach zgniecenia.
Występuje: Niezbyt często w lasach iglastych i mieszanych wyłącznie na glebach piaszczystych pod bukami, brzozami i sosnami.
Uwaga: Niezwykle smaczny grzyb, którego łatwo rozpoznać po sinieniu miąższu i komorowatym trzonie. Używany do zup i sosów, jak też i do suszenia. Ze względu na sinienie niezbyt chętnie zbierany. Gatunkiem pokrewnym jest piaskowiec kasztanowaty (Gyroporus castaneus).
Piaskowiec kasztanowaty - Gyroporus castaneus
Znany w Polsce pod nazwami: grzyb dębowy, grzyb leszczynowy, grzyb piaskowy, podgrzybek, zajęczy grzybek, podgrzybek kasztanowaty, świniak kasztanowaty.
Kapelusz od 2-12 cm. najpierw rdzawy lub kasztanowobrązowy, za młodu wypukły, w dojrzałym owocniku płaski lub poduchowaty o ostrym brzegu. Skórka kapelusza początkowo zamszowata, później łysa, podczas suszy pęka na poletka.
Rurki za młodu białe, potem żółtawe, nie sinieją po przekrojeniu, a pory drobne, okrągłe, białe, potem żółte. Miąższ jest biały aż do kremowego, nie zmieniający zabarwienia po przekrojeniu, za młodu twardy, jędrny, w starszych okazach kruchy o smaku łagodnym i niewyraźnym, ale przyjemnym zapachu. Zarodniki są bladożółte, jajowate i gładkie.
Rurki za młodu białe, potem żółtawe, nie sinieją po przekrojeniu, a pory drobne, okrągłe, białe, potem żółte. Miąższ jest biały aż do kremowego, nie zmieniający zabarwienia po przekrojeniu, za młodu twardy, jędrny, w starszych okazach kruchy o smaku łagodnym i niewyraźnym, ale przyjemnym zapachu. Zarodniki są bladożółte, jajowate i gładkie.
Trzon bywa barwy kapelusza, lub troszkę jaśniejszy, najpierw pełny, ale potem pusty, bardzo kruchy, gładki, nieco filcowaty, nieregularnie cylindryczny, różnie powyginany. Powierzchnia naga, sucha, czerwonobrązowa.
Występuje: Od lata do jesieni na glebach kwaśnych, piaszczystych, w lasach liściastych, zwykle dębowych, rzadziej w iglastych. W Polsce to rzadki gatunek. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych. Znajduje się na czerwonych listach gatunków zagrożonych także w Austrii, Czechach, Niemczech, Danii, Norwegii, Holandii, Szwecji, Finlandii.
Uwaga: Grzyb jadalny, ale nie dorównuje jakościowo piaskowcowi modrzakowi. Nadaje się głównie do suszenia, bo ugotowane świeże owocniki są gorzkie. Piaskowca kasztanowatego nie można pomylić z żadnym innym grzybem borowikowatym.
Pieczarka bulwiasta - Agaricus sylvicola
W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten ma też nazwę pieczarka zaroślowa.
Podobne gatunki.
- pieczarka biaława (Agaricus arvensis) - jej blaszki nigdy nie mają różowego odcienia,
- pieczarka karbolowa (Agaricus xanthodermus) - różni się karbolowym zapachem, a jej miąższ po uszkodzeniu silnie żółknie.
Kapelusz o średnicy 6-12 cm. baiły, szybko żółknący, początkowo półkulisty, później parasolowato otwarty, dość mięsisty, opatrzony słabym, tępym garbkiem, wierzch od jedwabistego do delikatnie włókienkowatego, a nawet włókienkowato-kosmkowaty. Czasami ma barwę białokremową, siarkowożółtą lub ochrowożółtą, a po uciśnięciu żółknie. Stary ma żółtobrązowe plamy, a u młodych mogą być widoczne resztki osłony na brzegu kapelusza, które potem znikają. Pierścień skórzasty, cienki, na spodniej stronie z białymi łuseczkami lub kłaczkowata. Blaszki są wolne, bardzo ściśle ustawione, u osobników młodych białawe, później o kolorze szarawo-czerwonym, a wreszcie ciemnoczerwonym aż do czarnobrązowego. Miąższ w kapeluszu jest biały, bardzo cienki, z jamą koło trzonu. Po nacięciu lub zgnieceniu żółknący o zapachu anyżku, który z wiekiem słabnie, smak łagodny. Zarodniki są purpurowobrunatne, gładkie.
Trzon o wysokości od 5-10 cm. a szerokość 1,5-3 cm. kształt wysmukły, walcowaty, nieco zwężający się ku górze, ponad pierścieniem jedwabiście włóknisty. Powyżej bulwy przeważnie zgięty i u podstawy charakterystycznie rozszerzony, z pierścieniem bardzo cienkim, zwisającym i od strony dolnej obramowanym skórzanymi brodawkami.
Występuje: Pojedynczo od lata do późnej jesieni w lasach liściastych i iglastych, na glebach żyznych i zasadowych, a także pod bukami, na trawiastych obrzeżach wśród iglastej ściółki. W Ameryce Północnej i w Europie gatunek szeroko rozprzestrzeniony, w Polsce również dość częsty.
Uwaga! Zapach anyżku znika podczas przyrządzania. Jest on spowodowany przez niewielkie ilości mieszaniny alkoholu benzylowego i benzaldehydu. Grzyb ma zdolność gromadzenia kadmu i stężenie tego pierwiastka może w owocniku być nawet 300 razy większe od stężenia w glebie.
Młode, stożkowato zamknięte owocniki tego grzyba można pomylić ze śmiertelnie trującym muchomorem jadowitym (Amanita virosa). Jednak u muchomora skórka kapelusza nie barwi się po uszkodzeniu na kolor żółty, a podstawa trzonu u muchomora jadowitego opatrzona jest pochwą.
Pieczarka łąkowa - pieczarka polna - Agaricus campestris
Występuje też pod nazwami: bedłka pieczarka, pieczarka inspektowa, pieczarka ogrodowa, pieczarka prawdziwa, pieczarka polna, pieczarka polowa, pieczarka zwyczajna. Synonimów łacińskich ma ponad 60.
Podobne gatunki:
- pieczarka miejska (Agaricus bitorquis). Ma ona jednak zawsze nagi kapelusz i podwójny pierścień na trzonie. Jadalna.
- pieczarka dwuzarodnikowa (Agaricus bisporus). Rozróżnienie młodych okazów może być trudne, może pomóc miejsce pochodzenia (pieczarka dwuzarodnikowa pochodzi z uprawy), w sposób pewny można rozróżnić badaniem mikroskopowym.
Kapelusz o średnicy 4-12 cm. białawy lub szaroochrowy, u młodych okazów zamknięty i niemal kulisty, później półkulisty, na koniec płasko rozpostarty. Brzeg łuskowato spękany, powierzchnia jedwabiście włóknista, na wierzchołku występują rzadkie, przylegające łuseczki o brązowej barwie. Po uciśnięciu zmienia barwę na żółtawą lub brązowawą (starsze okazy). Skórka daje się łatwo ściągnąć z całego kapelusza.
Blaszki są gęste, przy trzonie wolne. Tylko w bardzo młodych, jeszcze zamkniętych owocnikach są białe, potem stają się różowe i wiekiem coraz ciemniejsze, czekoladowobrązowe, do czarnobrązowych. U starych grzybów stają się fioletowoczarne. Miąższ jest biały, lub wodnistoróżowy, który po przekrojeniu miejscami różowieje. Powyżej blaszek i na trzonie pod blaszkami miąższ ma często szary odcień, a w podstawie trzonu pomarańczowy. Smak przyjemny, zapach lekko grzybowy, a zarodniki czarnobrązowe, gładkie.
Blaszki są gęste, przy trzonie wolne. Tylko w bardzo młodych, jeszcze zamkniętych owocnikach są białe, potem stają się różowe i wiekiem coraz ciemniejsze, czekoladowobrązowe, do czarnobrązowych. U starych grzybów stają się fioletowoczarne. Miąższ jest biały, lub wodnistoróżowy, który po przekrojeniu miejscami różowieje. Powyżej blaszek i na trzonie pod blaszkami miąższ ma często szary odcień, a w podstawie trzonu pomarańczowy. Smak przyjemny, zapach lekko grzybowy, a zarodniki czarnobrązowe, gładkie.
Trzon o wysokości od 4-8 cm. i grubość 1-2 cm. cylindryczny, pełny, łatwo odłamujący się od kapelusza, z białym błoniastym pierścieniem u góry. Powierzchnia gładka, biała, u starszych okazów brunatna. Pierścień jest niezbyt trwały i u starszych okazów zanika. Górna część trzonu często jest różowawa od przeświecającego się miąższu. U starszych grzybów trzon jest ciemniejszy, brązowy lub rdzawobrunatny.
Występuje: Od maja do października na łąkach, polach, pastwiskach i słonecznych obrzeżach lasów, przydrożnych rowach, na zaoranym polu uprawnym. Lubi żyzne gleby i najczęściej rośnie w grupach. W Europie Środkowej jest szeroko rozprzestrzeniona i dość częsta. Owocniki rosną bardzo szybko, po letnich obfitych deszczach czasami wyrastają w ciągu jednego dnia. To właśnie dzięki temu gatunkowi grzyba powstało powiedzenie „rosnąć jak grzyby po deszczu”. Jednakże na skutek zbyt intensywnego nawożenia łąk i pastwisk liczebność tego gatunku grzyba w Europie spada. Pieczarki te szczególnie preferują łąki i pola nawożone nawozem końskim.
Uwaga: Masowy wysyp pieczarek może zdarzyć się po ulewnym deszczu następującym po dłuższym okresie suchym. Jest to dobry grzyb jadalny, nieco tylko mniej smaczny od uprawianej pieczarki dwuzarodnikowej (Agaricus bisporus). Pieczarka łąkowa nie jest uprawiana, ze względu na szybkie dojrzewanie owocników i krótki okres przydatności do spożycia. Nadaje się jako dodatek do różnych mięsnych dań oraz do zup.
W badaniach laboratoryjnych stwierdzono, że wodne wyciągi z pieczarki łąkowej in vitro zwiększają wydzielanie insuliny wpływając na metabolizm glukozy w organizmie, mechanizm tego działania nie został jednak wyjaśniony.
Można ją pomylić z muchomorem jadowitym (Amanita virosa) i z innymi muchomorami. Niebezpieczeństwo pomyłki może się zdarzyć tylko w przypadku bardzo młodych - jeszcze zamkniętych owocników pieczarki łąkowej, które mają jeszcze białe blaszki, bardzo szybko jednak stają się one różowe, potem coraz ciemniejsze. Muchomory zawsze mają białe blaszki i trzon otoczony pochwą.
Pieczareczka różowoblaszkowa - Leucoagaricus leucothite
Można ją pomylić z pieczarką polną (Agaricus campestris).
Kapelusz od 3-20 cm średnicy, biały, białawy, pośrodku czasem lekko szarawy, także czasem ze słabym różowym odcieniem, miejsca uciśnięte mogą żółknąć, z wiekiem wypukły do płaskiego, powierzchnia gładka, sucha, początkowo wełnisto-łuseczkowata na brzegu kapelusza, brzeg wystający poza blaszki, z krótkimi resztkami osłony. Blaszki- białe, szarawe, z wiekiem różowieją, także uciśnięte mogą czerwienieć, prawie wolne gęste. Pierścień na trzonie błoniasty, trwały, biały, ściągalny. Miąższ - biały, niezmienny, słabo różowiejący w centrum owocnika gruby, u młodych bardzo zwarty, z czasem elastyczny, smak i zapach słabe, nieco anyżowy, a zarodniki białe.
Trzon - biały od 4-8 cm. wysoki, o średnicy 0,7-1,5 cm, równo gruby, podstawa bulwkowata lub maczugowata, powierzchnia gładka, naga, w środku z pustym kanałem, w uciśniętych miejscach czasami żółknący.
Występuje: Późną jesienią, pojedynczo lub w grupach, w parkach, na polach, w ogrodach, na trawiastych terenach.
Uwaga! Tragiczna w skutkach może być pomyłka z Muchomorem jadowitym (Amanita virosa).
Płachetka zwyczajna - kołpakowata - Rozites caperata
Inne nazwy: turek, niemka, kołpak, podbołotuszka.
Kapelusz o średnicy 6-10 cm, szarożółtawy, gliniastożółty, beżowożółty, ochrowy, ochrowożółty, z bladofioletowym lub jasnoniebieskim odcieniem zwłaszcza za młodu z białawym lub liliowobiaławym nalotem, często pomarszczony, u młodych owocników jajowaty, kulisty, u dojrzałych wypukły, spłaszczony z garbkiem, skórka pokryta delikatnymi białawymi, białosrebrzystymi łuseczkami, podczas suszy promieniście pomarszczony, na brzegach popękany, a u młodych owocników ma resztki białej, błoniastej osłony. Blaszki - szerokość 7-8 mm, barwy gliniastej, gliniastożółtej, później rdzawoochrowe, rdzawobrązowe, ostrze białe, zatokowato wycięte, gęste, o ostrzu karbowanym. Miąższ jest białawy, beżowy, pod skórką kapelusza i powierzchnią trzonu żółtawy, niekiedy bladolila w dolnej części trzonu, mięsisty, smak łagodny, zapach słaby i przyjemny, a zarodniki rdzawe.
Pierścień na trzonie biały, żółtawy, błoniasty, odstający, gładki, niekiedy słabo prążkowany.
Trzon - brudnobiaławy, 100 x -25 mm, powierzchnia nad pierścieniem z nalotem, poniżej pierścienia jedwabisty, długowłóknisty, pełny.
Występuje: Od sierpnia do października w lasach iglasych, na kwaśnych glebach, często w towarzystwie borówki czarnej, w pobliżu brzóz. Rzadko spotyka się je w lasach liściastych.
Uwaga: To bardzo smaczny grzyb, lecz niestety bardzo często robaczywy.
Można go pomylić z większymi gatunkami strzępiaków, oraz z niejadalnym zasłonakiem brodatym (Cortinarus traganus) - jego miąższ jest szafranowożółty, o nieprzyjemnym zapachu.
Płachetka zwyczajna - Cortinarius caperatus
We wcześniejszych klasyfikacjach był znany jako Rozites caperatus lub Rozites caperata. W Polsce znany pod nazwami: pod nazwami bydlarka, płachetka, płachta, turek, rozeta pomarszczona lub płachetka kołpakowata. W wyniku badań filogenetycznych przeniesiony został do rodzaju Cortinarius (zasłonak), tak więc nazwy polskie stały się niezgodne z nazwą naukową.
Kapelusz o średnicy od 4–12 cm, u młodych grzybów jest jajowaty i półkulisty, później szerokodzwonkowaty, u starszych płaski z tępym garbem. Młode owocniki są oszronione. W okresie suchej pogody staje się pomarszczony i na brzegach popękany. Początkowo ma kolor siwofioletowy, siwawy i na brzegach resztki osłony. Starsze okazy mają kolor od skórzastożółtego do beżowobrązowego. Blaszki najpierw gliniastożółte, później rdzawobrązowawe, gęste, wycięte w ząbek, początkowo zakryte białą osłonką. Miąższ jest biały albo bladokremowy. Smak nieznaczny, zapach niewyraźny, a zarodniki rdzawożółte, migdałowate i brodawkowate.
Trzon od 7-15 cm, grubość 1–3 cm. Jest cylindryczny, pełny, u nasady bulwiasto rozszerzony. Ma wąski białawo-żółtawy pierścień, powyżej którego jest płatowaty, poniżej włóknisty i prążkowany. Kolor od białawego poprzez kremowy do ochrowego.
Występuje: Od lipca do października w lasach świerkowych i sosnowych na ubogich i kwaśnych glebach piaszczystych, wilgotnych i suchych. Lubi występować w sąsiedztwie chrobotka kubkowego i w mchu. W Europie Środkowej w północnych regionach dość pospolity, a w innych rzadki.
Dobry do marynowania w occie. Niestety łatwo robaczywieje. Dopuszczony do obrotu handlowego i przetwórstwa na terenie Polski[8]. Istnieją jednak podobne, lecz trujące gatunki zasłonaków i z tego powodu grzyb ten nie powinien być zbierany przez mniej doświadczonych grzybiarzy.
Można go pomylić z zasłonakiem wonnym (Cortinarius traganus), ten jednak ma nieprzyjemny zapach i blaszki zasłonięte zasnówka. Podobna jest też aksamitka złota (Phaeolepiota aurea), ale to w Polsce gatunek rzadki, ma kapelusz złotożółty i pierścień wyraźnie prążkowany. Dorosłe zasłonaki kołpakowate o ochrowej barwie są podobne do kilku innych gatunków zasłonaków, szczególnie, gdy już utracą błoniasty pierścień.
Twardzioszek przydrożny - Marasmius oreades
Znany też pod nazwami: nicniczka, podróżniczka, przydróżka, tanecznica, wieruszka, zwiędlak przydrożny.
Kapelusz o średnicy od 1-6 cm, barwy skórzastożółtej lub ochrowobrązowawej - gdy jest suchy, gdy jest wilgotny jest ciemniejszy - brunatny, czerwonoochrowy, a pod wpływem suszy zmienia wygląd. Kształt początkowo półkulisty, tępo stożkowaty, potem prawie płaski i zwykle z szerokim nieco ciemniejszym garbkiem o gładkiej powierzchni. U wilgotnych okazów brzeg prążkowany, a podczas suszy grzyby więdną i stają się wyblakłe, a po deszczach znowu jędrne. Blaszki barwy kapelusza, rzadkie, białawe, po deszczu ochrowe, podczas suszy kremowe, po zwilżeniu nieco ciemniejsze. Miąższ jest bladożółty, cienki, biały, nie zmieniający zabarwienia po przekrojeniu. Ma przyjemny grzybowy zapach i delikatny smak, a zarodniki białe, gładkie i jajowate.
Trzon o wysokości od 6-7 cm, grubość ok. 0,5 cm. barwy kapelusza, cylindryczny, pełny, elastyczny, niełamliwy, bladoochrowy, białawożółtawy (u podstawy z białą grzybnią).
Występuje: W Polsce od wiosny do późnej jesieni, na pastwiskach, łąkach, placach tartacznych, brzegach lasów, najczęściej w pobliżu ścieżki lub drogi. Jest pospolity w Europie Środkowej na półkuli północnej, a także w Australii.
Owocniki twardzioszka często tworzą tak zwane "czarcie koła". Niekiedy osiągają one średnicę 20 m. Jego grzybnia wydziela amoniak barwiący trawę w jej otoczeniu na niebieskawozielony kolor i powodujący jej obumieranie. Duża ilość, pochodzących z nawozów sztucznych związków azotowych w glebie nie sprzyja występowaniu tego gatunku, dlatego też rośnie on głównie na mało lub średnio urodzajnej glebie.
Uwaga: Twardy trzonek należy odrzucić, zjadamy tylko kapelusze. W smaku jest łagodny, o orzechowym posmaku, nadaje się do zup i sosów. Zawiera mniej wody, niż inne grzyby i z tego powodu nadaje się także do suszenia.
W jednym z atlasów w 1909 r. tak pisano o tym gatunku: "Z powodu jego miłego, aromatycznego, przyjemnego smaku zalicza się on do najsmaczniejszych grzybów jadalnych".
Można go pomylić z rosnącymi na tych samych miejscach - silnie trójącymi lejkówkami np. z lejkówką liściową i lejkówką odbieloną, które mają oszronioną powierzchnię kapelusza, nie zmieniają wyglądu w czasie suszy i mają gęstsze blaszki, mniej elastyczny trzon i inny zapach.
Czubajka kania - Macrolepiota procera
Należy do rodziny pieczarkowatych i znany jest pod nazwami: bedłka wyniosła, bedłka wysoka, bedłka parasolowata, czubajka wyniosła, czubajka sowa, stroszka strzelista, stroszka cielista. Nazwy regionalne: stroszka strzelista, parasolowiec, parasolnik, czubaj, czubak, gularka, gapa, sowa, drop, kania.
Najbardziej podobna do kani jest tzw. czubajka czerwieniejąca (Chlorophyllum rhacodes). Różni się brakiem łusek na trzonie, a jej miąższ czerwienieje po uszkodzeniu.
Kapelusz w kształcie parasola o średnicy od 10-30 cm z garbkiem na środku, z popękaną, łuszczącą się skórą. Za młodu jajowaty i zamknięty, potem stożkowaty, niskołukowaty, na koniec płaski i rozpostarty. U młodych kapelusz w całości jest brązowy, u starszych białawy z dużymi, brązowymi łuskami. Brzeg kapelusza postrzępiony, zazwyczaj biały.
Blaszki białe, wolne, gęste, szerokie, nie dochodzące do trzonu. U starszych okazów mają ochrowy nalot. Miąższ w kapeluszu jest miękki, w trzonie łykowaty, biały, nie zmienia barwy po uszkodzeniu, smak łagodny, przyjemny o delikatnym orzechowym zapachu. Zarodniki są białe, gładkie.
Trzon o długości od 15-40 cm i grubości do 2 cm, walcowaty, zakończony u dołu bulwą o średnicy do 4 cm. Jest łatwy do wyłamania. Początkowo jest pełny i gąbczasty, na starszych owocnikach pusty w środku. Posiada ruchomy pierścień. Powyżej pierścienia skórka trzonu jest białawobrązowa i gładka, poniżej występują ciemniejsze poprzeczne prążki.
Występuje: Od czerwca do października, głównie w słonecznych lasach liściastych, pod bukami, na skraju lasu, na łąkach, pod bukami, na poboczach szos, na cmentarzach... Lubi miejsca trawiaste i ciepłe.
Uwaga: Młode grzyby zebrane z nierozwiniętymi kapeluszami, wsadzone trzonem do wody po kilku godzinach rozwijają swoje kapelusze. Grzyby z regionów silnie uprzemysłowionych lub poboczy dróg nie nadają się do spożycia, ponieważ grzyb ten szczególnie gromadzi metale cięzkie.
Jest bardzo smaczny, jadalne są kapelusze, a dzięki silnemu aromatowi często jest używany jako grzyb przyprawowy. Najczęściej kanie przyrządza się panierując je w bułce i jajku i smażąc jak kotlet. Smażony jest przepyszny.
Można go pomylić ze śmiertelnie trującym muchomorem sromotnikowym (zielonawym), głównie z jego białymi odmianami i dlatego wielu grzybiarzy nie zbiera kani.
© Wszelkie prawa do publikacji zastrzeżone przez: http://wege-przepisy.blogspot.com
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz